Aleksander hrabia Fredro swoją komedią „Zemsta” nie tylko bawi wiele pokoleń Polaków. Przede wszystkim ukazuje nam samych w krzywym zwierciadle, pozwala przyjrzeć się wadom narodowym u ich początków, jakim było szlacheckie warcholstwo. W tym celu hrabia Fredro sięga po szereg motywów literackich.
Stanisław Wyspiański, pisząc „Wesele”, dał początek dziełu o charakterze dramatu narodowego. Zawarty tam symbolizm przemawia do nieuchwytnego ducha polskości, mówiąc wiele o naszych przywarach i historii. Wyspiański mówi również motywami literackimi, których wiele zawarł w swoim dziele.
„Dziady” Adama Mickiewicza mają niebagatelne znaczenie dla polskiej literatury. Trzeciej części utworu autor nadał kształt dramatu narodowego, a więc poruszającego istotne dla naszego kraju i narodu tematy. S one widoczne wśród wielu motywów literackich, które wykorzystał Mickiewicz.
Dramat „Tango” Sławomira Mrożka opowiada o świecie, w którym wszelkie formy i idee zanikły oraz czym może grozić taki stan rzeczy. Historia buntu Artura wobec postmodernistycznej rodziny i przejęcia władzy przez chamskiego Edka zawiera przy tym kilka motywów literackich.
Henryk Sieniewicz zbudował fabułę „Potopu” wokół dwóch wątków. Pierwszy z nich to wątek historyczny – dzieje wojny Rzeczpospolitej ze Szwecją w 1655 roku. Drugi to wątek przygodowo-romantyczny, opowiadający perypetie miłosne Kmicica i Aleksandry Billewiczówny. Oba wątki zawierają wiele motywów literackich, często przeplatających sie w obu składowych fabuły. Należą do nich:
Inny świat opisuje pobyt Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, w radzieckim obozie pracy. Autor przetrzymywany był dwa lata w Jercewie i kilku więzieniach na terenie ZSRR, co pozwoliło mu dokładnie poznać realia systemu Gułagu. W Innym świecie opisał panujące w łagrach warunki, i ich wpływ na samych osadzonych. Na łamach jego dzieła możemy wyróżnić następujące motywy literackie:
Tadeusz Borowski jest jednym z najbardziej znanych autorów tak zwanej literatury obozowej, która powstała w związku z przeżyciami II wojny światowej. Pisarz osadzony był w obozie Birkenau i na tym doświadczeniu oparł część swoich tekstów ze zbiorów opowiadań zatytułowanych „Pożegnanie z Marią”. Jeden z utworów, zatytułowanych tak samo jak całe dzieło, opowiada nie o pobycie w obozie, ale za to rozgrywa się w Warszawie. Borowski pokazuje w nim próby dostosowania się do życia w nowej rzeczywistości.
Wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia w lutym 1943, w składzie budowlanym w Warszawie. Rozmowa Tadka i Marii na temat poezji. Tadka i Marię odwiedzają nowożeńcy, Tomasz i jego żona. Tadek nie ma wódki, więc Tomasz wychodzi.
Tadeusz Borowski jest polskim twórcą kojarzącym się przede wszystkim z literaturą obozową. Jego zbiór opowiadań zatytułowany „Pożegnanie z Marią” oparty jest na osobistych doświadczeniach autora z pobytu w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Jednym z takich tekstów jest utwór pod tytułem „Ludzie, którzy szli”. Opisano w nim ostatnie lato, jakie pisarz spędził w nazistowskiej niewoli. Borowski skupił się w nim też na tym, co działo się w żeńskim bloku i opowiedział o ludziach, którzy z transportu szli na śmierć.
Latem 1944 roku Niemcy zaczynają przegrywać wojnę. Do Auschwitz nieustannie przyjeżdżają transporty z więźniami. Tadek wspomina budowanie na wiosnę boiska do piłki nożnej. Narrator opisuje układ budynków w obozie, przywołuje też żeński obóz.