Bakczysaraj w nocy – interpretacja

Adam Mickiewicz to polski wieszcz narodowy, uznawany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli romantyzmu, nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Porównywany jest do Goethego i Byrona, posługiwał się takimi gatunkami jak ballada czy dramat romantyczny. To spod jego pióra wyszła epopeja narodowa “Pan Tadeusz”. Intensywnie angażował się w życie polityczne, co ujawniało się także w jego twórczości, działał na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości w trakcie zaborów. Żył na uchodźstwie, między innymi w Paryżu. Wiersz “Bakczysaraj w nocy” należy do cyklu “Sonetów krymskich” – jest siódmym sonetem tam zamieszczonym, a opublikowano go po raz pierwszy w roku 1826.  

Bakczysaraj w nocy – Analiza utworu 

Mickiewicz zastosował w utworze lirykę bezpośrednią. Czytelnik ma do czynienia z wszechwiedzącym narratorem, posługującym się trzecią osobą liczby pojedynczej. Odbiorca nie wie, kim on jest, podmiot nie ujawnia się żadną osobistą refleksją, jest w pełni skupiony na relacjonowaniu nocnego wyglądu miasta. 

Budowa opiera się na klasycznych zasadach sonetu – ma on cztery strofy, dwie pierwsze składają się z czterech wersów, natomiast kolejne dwie już tylko z trzech. W  dwóch pierwszych strofach poeta zastosował rymy okalające abba, natomiast w pozostałych rymy pojawiają się w innym układzie – cdc dcd, co typowe jest dla typu włoskiego. Sonet napisany został trzynastozgłoskowcem, a średniówka wypada po siódmej sylabie. Regularny rytm utworu zaburza przerzutnia – poeta przenosi część zdania do kolejnego wersu, tak jak ma to miejsce w ostatniej strofie utworu.

Język Mickiewicza bogaty jest w liczne środki stylistyczne. W sonecie pojawia się wiele epitetów, które sprawiają, że opis miasta staje się barwny, plastyczny i szczegółowy. Poeta korzysta z takich określeń jak “pobożni mieszkańce”, “cichy wieczór”, “lico rubinowe” czy “srebrny król nocy”. W utworze pojawia się duże nagromadzenie epitetów związanych z kolorami, co doskonale oddaje wizualną warstwę opisywanego nocnego krajobrazu. Za poetyckość tekstu odpowiadają metafory, takie jak “Za­wsty­dzi­ło się li­cem ru­bi­no­wym zo­rze” czy “Błysz­czą w ha­re­mie nie­bios wiecz­ne gwiazd ka­gań­ce”. Podobną rolę pełni porównanie – “Je­den ob­łok, jak sen­ny ła­będź na je­zio­rze”, “Jak sza­ta­ny sie­dzą­ce w dy­wa­nie Ebli­sa”. Tekst ożywia personifikacja – poeta nadaje księżycowi cechy ludzkie: “Srebr­ny król nocy dąży spo­cząć przy ko­chan­ce”. W wierszu pojawiły się także słowa charakterystyczne dla ludności danego obszaru, na przykład dżamid czy izan.

Bakczysaraj w nocy – interpretacja utworu

Bakczysaraj to miasto położone na Krymie. Opis miasta wiersz łączy się z wcześniejszym sonetem “Bakczysaraj” – razem dają czytelnikowi pełen obraz tego miasta, za dnia i po zmroku. W tekście narrator skupia się na bardzo plastycznym, wszechstronnym opisie krajobrazu miasta, widzianego oczami przybysza z zewnątrz, a nie jego mieszkańca. W mieście właśnie zapada wieczór, wierni kończą swe modlitwy, opuszczają meczet. Nad miastem wznosi się księżyc, budynki pogrążają się w mroku. Miasto jest ciche, jego spokój zakłócają jedynie pojawiające się na niebie błyskawice.

Z sonetu bije ogromna fascynacja Mickiewicza orientem, egzotyką, jakiej zaznał w trakcie swych podróży po Krymie. Orientalizm podkreślają nawet zastosowane środki stylistyczne (księżyc jako sułtan, gwiazdy jako harem). Zawarty więc on został nie tylko w krajobrazie, ale także w wykorzystaniu przez Mickiewicza także regionalnej kultury, sztuki i historii. Fascynacja poety została zawarta w całym cyklu “Sonetów krymskich”. Orient bardzo pociągał twórców romantycznych – był czymś zupełnie innym od świata, który znali, w związku z tym inspirował ich, prowokował do wypraw i przemyśleń. Charakterystyczne jest też ich zainteresowanie naturą, jej pięknem, a równocześnie grozą, która także skłaniała twórców do refleksji, przebywanie na jej łonie także działało na nich inspirująco. Romantycy często korzystali z personifikacji natury – w ich utworach ożywała ona, stawała się uczestnikiem wydarzeń, równorzędnym z ludzkim bohaterem.

Noc w sonecie ma właściwości magiczne – odmienia miasto, zmienia jego charakter, tworzy zupełnie nową rzeczywistość. Nocą ukazują się cechy miasta, które nie były widoczne w jasnym świetle dnia. Noc zaciera też szczegóły, ale za to wyostrza zmysły, staje się bardziej zmysłowa oraz daje chwilę spokoju umysłom, które nie muszą już zajmować się codziennymi sprawami i mogą chłonąć piękno Bakczysaraju. To czas kontemplacji i refleksji, których nie zakłócają codzienne, ludzkie sprawy. Noc jest wyjątkowa, pozwala na więcej i daje artystom czas na twórczość. Nocna perspektywa jest na tyle istotna, że poeta poświęcił jej osobny sonet.

Sonet jest bardzo poetyckim opisem krymskiego miasta Bakczysaraj, widzianego przez podmiot liryczny nocą. Opisane jest ono dokładnie, narrator relacjonuje, jak wygląda krajobraz w zapadającym zmierzchu. Noc jest tu ważnym czynnikiem, który zmienia charakter miasta, tworzy nową rzeczywistość. W sonecie tym poeta zdradza swoją fascynację egzotyką i orientem, które go wyraźnie inspirują.