Opowiadanie Bolesława Prusa „Z legend dawnego Egiptu” zostało opublikowane 1 stycznia 1888. Autor posługuje się w noweli kostiumem historycznym, za wydarzeniami z czasów faraońskich stoi współczesna mu historia. W Niemczech podobny los spotkał następcę cesarza, który zachorował na nowotwór gardła, gdy ojciec był również umierający. Prus przenosi te wydarzenia do czasów Egiptu, gdy umierający Ramzes wyznaczył na następcę swojego wnuka, Horusa. Młody mężczyzna pragnął odmienić państwo przez reformy, jednak zmarł jako pierwszy.
Spis treści
Z legend dawnego Egiptu – Streszczenie krótkie
Ramzes, niemalże stuletni władca Egiptu poważnie zachorował. Faraon jest gotów zaryzykować własnym zdrowiem i życiem, dlatego prosi lekarza o przygotowanie mu medykamentu, który jest bardzo ryzykowny. Może on bowiem wyleczyć pacjenta w ciągu doby, jednak kuracja może zakończyć się śmiercią. Ze względu na świadomość istniejącego ryzyka, Ramzes wyznacza na następcę swojego wnuka. O słuszności decyzji mówi przepowiednia astrologa, który mówi władcy, że dziś ktoś z jego rodu umrze. Z tego względu doradcy faraona przychodzą do Horusa, aby ślubować mu wierność. Nagle zostaje użądlony przez jak, wszyscy sądzą pszczołę. Zaczyna gorzej się czuć, jednak wydaje edykty, które miałyby humanitaryzować Egipt — podpisanie pokoju z Etiopią, lepsze traktowanie jeńców, zniżenie podatków, poprawa życia niewolników przez wprowadzenie dni wolnych, przewiezienie zwłok matki do katakumb królewskich oraz uwolnienie jego ukochanej z więzienia klasztornego. Gdy zaczyna blednąć, okazuje się, że został ugryziony przez jadowitego pająka. Z tego powodu najpewniej nie dożyje do świtu. W napięciu czeka na śmierć dziadka, aby choć na chwilę przejąć władzę. Dzięki temu nawet po jego śmierci edykty dotknięte pierścieniem musiałyby wejść w życie. Horus jednak czuje się coraz gorzej, gdy przychodzi do niego informacja, że Ramzes odzyskuje siły. Zrozpaczony wnuk umiera.
Z legend dawnego Egiptu – Streszczenie szczegółowe
Choroba Ramzesa
Faraon Egiptu, niemal stuletni Ramzes zachorował poważnie na nieznaną chorobę. Sprawiła ona, że nie miał siły się podnosić, często mdlał i był bliski śmierci. Jako że całe życie spędził na podbojach i aktywnościach, nie chciał dogorywać i rozkazał swoim lekarzom podanie mu ryzykownego leku. Potrafił on faktycznie wyleczyć człowieka w ciągu kilku godzin, jednak istniała także szansa, że zadziała on zabójczo. Ze względu na to medyk początkowo nie zgodził się, jednak majestat Faraona nawet w takiej chwili sprawił, że musiał się poddać. Po wypiciu substancji, zdając sobie sprawę z ryzyka, wyznaczył kolejnego władcę. Nie chciał zostawić Egiptu bez króla choćby na moment, dlatego pierścień miał przejąć po nim wnuk, Horus. O słuszności swojej decyzji przekonał się, gdy astrolog zapowiedział mu, że tej nocy ktoś z jego rodu umrze.
Przekazanie władzy Horusowi
Trzydziestoletni mężczyzna był dużo wrażliwszy niż swój dziadek, dlatego wizja przejęcia władzy początkowo go przeraziła. Widzi zamieszanie na placu królewskim, gdzie lud oczekuje już nowego faraona i chce go powitać. Z sali tronowej obserwuje Egipt o zmierzchu. Zauważa światła przy cmentarzu niewolników, o które pyta sługę. Okazuje się, że zamierzają przenieść prochy matki Horusa, Zefory do królewskich katakumb. Ramzes rozkazał po jej śmierci złożyć ją tam, ponieważ była według niego z byt dobra dla niewolników oraz wpoiła synowi miłosierdzie i współodczuwanie, co uważa za wadę. Gdy słyszy rżenie koni, również dopytuje o nie sługę. Przygotowano konie dla posłańców, którzy mają udać się do wygnanego przez Ramzesa Jetrona, nauczyciela następcy. Faraonowi nie podobało się, że wpoił mu jako istotną wartość pokój. Dostrzega również światło z wieży Bereniki. Kobieta pozdrawia go w ten sposób co wieczór z klasztoru, w którym została uwięziona. Arcykapłan postanowił jednak wysłać po nią łódź, co napawa mężczyznę radością. Nagle czuje ukąszenie w stopę, jednak zakłada, że to tylko pszczoła. Dworzanie cieszą się, że nie jest to pająk, który o tej porze najczęściej atakuje i mógłby doprowadzić do jego śmierci.
Edykty Horusa
Po kolei do przyszłego faraona przychodzą odprawieni przez Ramzesa doradcy. Mężczyzna wydaje im pierwsze polecenia, które mają wejść w życie w momencie otrzymania przez niego pierścienia. Dowódca wojsk obiecuje mu wierność, choćby chciał oddać państwo Etiopom. Horus temu zaprzecza, nakazuje jednak podpisać z nimi pokój oraz zakazuje okaleczać jeńców wojennych, co za Ramzesa było standardem.
Następnie pojawia się kanclerz, który także zobowiązuje się do bezwarunkowego posłuszeństwa. Następca nakazuje mu zmniejszenie podatków oraz zakaz bicia niewolników bez powodu. Wprowadza także trzy dni wolne od pracy oraz prosi o przywołanie swojego nauczyciela z wygnania.
Jako ostatni nadchodzi arcykapłan, który przyrzeka, że będzie mu wierny, nawet gdyby kazał zburzyć wszystkie świątynie. Horus zaprzecza takim planom, prosi jedynie o wykonanie ponownego pogrzebu Zefory oraz uwolnienie Bereniki.
Nadchodząca śmierć Horusa
Nagle mężczyzna blednieje, a lekarz zauważa, że na nodze ma ślad po ukąszeniu jadowitego pająka. Informuje go, że ciężko będzie mu dożyć do świtu, Horus ma jednak nadzieję, że otrzyma pierścień na czas i zdąży dotknąć nim edykty. Prosi o nie i przez uciekający czas zaczyna odrzucać te najmniej ważne. Zostawia jedynie ten o uwolnieniu ukochanej. Posłaniec od Ramzesa przychodzi, informując mężczyznę o poprawie zdrowia faraona. Lekarstwo zadziałało, a władca polecił kolejne brutalne polowanie na lwy. Horus kona, płacząc nad losem Bereniki i wpatrując się w światło z jej wieży.