„Przypowieść o synu marnotrawnym” jest jednym z najpopularniejszych utworów biblijnych. Sformułowanie „syn marnotrawny” na stałe weszło do języka potocznego. Przypowieść opowiada o ojcu i dwóch synach, którzy różnią się postawą wobec ojca i jego majątku.
Spis treści
Geneza
Przypowieść, zwana też parabolą, to gatunek epicki w formie wierszowanej lub prozaicznej. Zalicza się do literatury moralistyczno-dydaktycznej. Fabuła przypowieści jest uproszczona, bohaterowie nie posiadają skomplikowanej, złożonej osobowości. Przedstawione wydarzenia są mniej istotne niż ich symboliczne, alegoryczne znaczenie. Proste, codzienne sytuacje są tylko punktem wyjścia do wyrażenia uniwersalnych prawd na temat moralności, filozofii i religii. Gatunek ma pochodzenie biblijne, ale przypowieści pojawiają się też w literaturze religijnej Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Służą również jako przykłady w homiliach oraz literaturze parenetycznej, mającej propagować konkretne wzorce postępowania.
Przypowieści są obecne w Nowym Testamencie. Chrystus stosował proste przykłady, aby przedstawić swoim słuchaczom skomplikowane prawdy religijne oraz zasady panujące w Królestwie Niebieskim. Przypowieści są osadzone w realiach współczesnych ziemskiej działalności Jezusa, dlatego do ich zrozumienia jest konieczna przynajmniej podstawowa znajomość ówczesnej rzeczywistości. „Przypowieść o synu marnotrawnym” pochodzi z Ewangelii św. Łukasza. Ta część Nowego Testamentu powstała w latach 75-80 n.e., już po zburzeniu Jerozolimy. Czas i miejsce opisywanych zdarzeń nie są znane, przypowieść ma charakter uniwersalny.
Przypowieść o synu marnotrawnym – analiza
Utwór pochodzi z Ewangelii św. Łukasza, znajduje się w rozdziale piętnastym, w wersetach od jedenastego do trzydziestego drugiego. Narratorem, jak w większości biblijnych przypowieści, jest Chrystus. Pojawia się trzech bohaterów – ojciec i jego dwóch synów. Utwór poprzedzają przypowieści o zagubionej owcy i zagubionej drachmie, a po nim pojawia się przypowieść o rządcy, który darował długi służącym swojego pana. Wszystkie te przypowieści nawiązują tematycznie do historii o nawróconym synu marnotrawnym. Opowieści pojawiają się w momencie, gdy do uczniów Chrystusa dołączali celnicy i grzesznicy. Taka sytuacja wywoływała sprzeciw faryzeuszy, którzy uważali, że kontakt z tego typu ludźmi jest powodem do wstydu. Faryzeusze byli grupą ludzi religijnych na pokaz, pełnych uprzedzeń i popierających podziały.
Przypowieść jest napisana prostym językiem, ponieważ miała służyć do tłumaczenia skomplikowanych kwestii słuchaczom Jezusa, bez względu na ich wiedzę i wykształcenie. Pojawiają się elementy dialogu, narrator cytuje wypowiedzi bohaterów. Zastosowano inwersje, tradycyjny szyk zdania jest zmieniony („podzielił więc majątek między nich”, „pragnął on napełnić swój żołądek strąkami”, „ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko”, „wrócił ten syn twój”). Obecne są również archaizmy („iluż”, „uczyń mię”, „nie jestem godzien”). W wypowiedziach bohaterów pojawiają się wykrzyknienia („Dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi!”). Obecne są epitety („młodszy syn”, „najlepszą szatę”, „utuczone cielę”). Zastosowano też metafory („ten brat twój był umarły, a znów ożył”).
Przypowieść o synu marnotrawnym – interpretacja
Chrystus opowiada historię ojca i jego dwóch synów. Starszy z nich dochował wierności ojcu, został w jego domu, aby ciężko pracować. Młodszy syn zażądał swojej części majątku i wyruszył w świat, aby przeżywać przygody. Szybko jednak wydał wszystkie pieniądze na dobrą zabawę i pozostał bez środków do życia. W kraju, gdzie się zatrzymał, zapanował wielki głód. Młodszy syn zatrudnił się jako świniopas, jednak wciąż cierpiał głód i samotność. Chciał pożywić się jedzeniem dla świń, ale jego pracodawcy mu na to nie pozwalali. Mężczyzna wspominał dom swojego ojca, gdzie wszyscy służący byli dobrze traktowani. Postanowił więc wrócić w rodzinne strony i zatrudnić się u własnego ojca jako najemnik. Gdy jednak ojciec zobaczył młodszego syna, ucieszył się z jego powrotu i nie zamierzał go ukarać. Odział go w najlepsze szaty, dał pierścień na rękę i sandały na nogi. Ojciec od razu z powrotem uznał go za swojego syna, polecił zabić cielę i zorganizować wielką ucztę na jego cześć. Wywołało to oburzenie starszego syna, który wrócił z ciężkiej pracy w polu. Mężczyzna miał pretensje do ojca, ponieważ nigdy nie otrzymał nawet koźlęcia, aby zorganizować zabawę dla przyjaciół, a jego brat, który roztrwonił rodzinny majątek, został nagrodzony. Ojciec powiedział mu jednak, że za jego wierność czeka go nagroda, wszystko co posiada, będzie należeć kiedyś do syna. Trzeba jednak cieszyć się i świętować, ponieważ jego młodszy brat był uznawany za zmarłego, a bezpiecznie wrócił do domu.
Ojciec symbolizuje w utworze Boga, a jego dwaj synowie – różne postawy ludzi wobec niego. Młodszy syn, będący tytułowym synem marnotrawnym, przypomina grzesznika, który zmarnował otrzymane od Boga dary. Mężczyzna poświęcił się ziemskim przyjemnościom, odrzucając Boga. Po czasie jednak przekonał się, że prawdziwe szczęście czeka na człowieka tylko w Królestwie Niebieskim. Syn marnotrawny odważył się więc prosić Boga o łaskę i przyznać, że zgrzeszył. Bóg okazuje swoje miłosierdzie grzesznikom, chce zbawienia dla każdego człowieka. Ludzie są słabi i popełniają błędy, z czego zdaje sobie sprawę stwórca. Powrót człowieka na łono Kościoła jest dla niego największym szczęściem, Bóg cieszy się z każdej odzyskanej duszy. Postawa starszego syna również nie jest pozbawiona wad. Ciężko pracuje i jest posłuszny ojcu, jednak powrót brata nie wywołuje jego radości, ale zazdrość i gniew. Starszy syn symbolizuje człowieka, który umartwia się i powstrzymuje od grzechów, ale nie rozumie Bożej miłości i miłosierdzia. Wiara nie jest dla niego źródłem szczęścia, pozostaje posłuszny Bogu, aby doczekać się nagrody. Chrystus stara się wyjaśnić, że Bóg kocha każdego człowieka, tego który zawsze jest przy nim, ale też takiego, który nawraca się po latach życia w grzechu.