Krzysztof Kamil Baczyński jest jednym z najbardziej znanych poetów tak zwanego pokolenia Kolumbów – twórców, których młodość i rozwój twórczości przypadły na okres II wojny światowej. Zginął on w trakcie powstania warszawskiego. “Historia” napisana została w marcu 1942 roku, a więc podczas wojny, w momencie, gdy twórczość Baczyńskiego cechował już wyraźny katastrofizm. Jego utwory z tych czasów mówią o radzeniu sobie z wojenną rzeczywistością i traumą, jaką była ona dla całego pokolenia. Baczyński pisał często w imieniu całej swojej generacji, był jej głosem.
Spis treści
Historia – analiza utworu
W wierszu zastosowana jest liryka bezpośrednia. Podmiot liryczny wyraża się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, ujawnia się już na początku utworu, mówiąc “widzę”. Wiersz będzie więc zapisem jego odczuć i refleksji.
W wierszu obecna jest budowa stychiczna – brakuje w nim podziału na strofy. Nie ma w nim także równej liczby sylab w wersie oraz regularnych rymów. Pojawiają się one w sposób nieusystematyzowany w całym utworze. Taki nieregularny rytm utworu oddaje jego tematykę i nastrój. Autor korzysta też z przerzutni, tak jak w wersie: “gdzie teraz dzbany wrzące jak usta pełne”.
Baczyński chętnie sięgał po środki stylistyczne i podobnie stało się w tym utworze. Są to przede wszystkim epitety, które kreślą barwny obraz i oddają to, co poeta chciał pokazać czytelnikowi. Są tu więc określenia takie jak “arkebuzy dymiące”, “liść zielony” czy “włos siwiejący”. Równie liczne są anafory – na początkach wersów powtarzają się takie zwroty jak “wy te same” oraz “gdzie”. Podkreślają one te fragmenty utworu i zwracają uwagę czytelnika na to, co po nich występuje. Baczyński znany jest także ze stosowania metafor, które upoetyczniają opisywany obraz, znalazły się więc one i w tym utworze, a ich przykłady to między innymi “obłoków wełna”. Pojawia się także bezpośredni zwrot do adresata, czyli apostrofa: ” Płacz, matko, kochanko”, co ujawnia nam, do kogo między innymi kieruje swoje słowa podmiot. Poeta korzysta też z obrazowych porównań, takich jak “Jak noże giną w chleb pogrążone – tak oni z wolna spływają” – ich zadaniem jest poetyckie zobrazowanie myśli podmiotu.
Historia – interpretacja utworu
Tytuł wiersza zdradza jego treść – jest on pełen refleksji nad tym, jak czas rządzi życiem ludzkim i jak wydarzenia dziejowe zmieniają otaczającą rzeczywistość. Podmiot liryczny najprawdopodobniej bierze udział w wojnie, jest żołnierzem i walczy. Właśnie dlatego opisuje, w jaki sposób historia odciska swoje piętno na pamięci i przestrzeni i pozostawia swój niezatarty ślad. Mimo że niektóre rzeczy sprawiają wrażenie nietkniętych nią, to jednak nic nie będzie już takie samo, ponieważ historia zmienia nie tylko budynki i ulice, ale także perspektywę człowieka patrzącego na świat. Odbiera mu jego niewinność i moralność, zmienia całkowicie jego człowieczeństwo. Świat nigdy już nie będzie taki sam dla osoby, która widziała z bliska wojnę.
Podmiot liryczny przywołuje wspomnienia wcześniejszych konfliktów, przedstawia ich romantyczną wizję, która porównywana jest z II wojną światową. Podmiot liryczny zwraca tym samym uwagę na fakt, że historia wciąż dzieje się od nowa i kolejne pokolenie oddaje swoje życie za wolność ojczyzny. Jest to cykl, który zdaje się nie mieć końca, odgrywający się wciąż od nowa i przypadający w udziale kolejnym młodym ludziom. Podmiot liryczny dostrzega podobieństwo między sobą, a żołnierzami, którzy oddawali swoje życie na długo przed jego narodzinami. Mimo dzielącej ich różnicy lat, wojna sprawia, że ich życie staje się podobne. Wszystko odbywa się tak samo – żołnierze idą, walczą i giną, a w domu opłakują ich kochanki, matki i siostry. Jasne jest tu odwołanie do romantyzmu, który jest kojarzony z walkami o wolność, patriotyzmem i poezją, która sławiła ojczyznę. Podmiot liryczny idealizuje więc tę walkę, ale równocześnie podkreśla to, jak niewiele różni od siebie kolejne pokolenia, rzucone do walki, zmuszone się bronić przed agresją. Pewne przeżycia okazują się więc uniwersalne dla kolejnych pokoleń.
Mimo wojny podmiot liryczny zwraca uwagę na piękno świata przedstawionego, na niebo, na rośliny. Konflikt nie zabił w nim radości i chęci życia, chce dalej cieszyć się światem. Dodatkowo przyroda jako jedyna zdaje się być nieporuszona konfliktem – słońce dalej świeci, obłoki płyną przez niebo, a rośliny wypuszczają liście, jakby na przekór dziejącej się wokół tragedii i śmierci.
Krzysztof Baczyński w wierszu “Historia” opisuje więc, w jaki sposób historia wpływa na ludzkie życia, i w jaki sposób zmienia ona ich perspektywę oraz jak zostawia swój ślad na wszystkim. Pisze też o tym, jak zdumiewająco uniwersalnym przeżyciem jest dla kolejnych pokoleń wojna i walka o wolność i jak ta przemoc i ofiary z ludzi funkcjonują w nieprzerwanym cyklu od lat. Dodatkowo poeta zawarł w utworze refleksję o tym, jak zmienia się moralność człowieka narażonego na wojnę i o utracie jego niewinności. Wskazuje też on na pewne niezmienne kwestie, takie jak przyroda, jej cykl rozwoju, który trwa wciąż na świecie mimo wojny, przemocy i tragedii, rozgrywających się na jej tle.